Ο Richard Neutra μέσα από τα μάτια του γιου του

Ο Neutra και η τεχνητή λίμνη στο σπίτι του στο Los Angeles

Την προηγούμενη Τρίτη μίλησε στο Ε.Μ.Π. ο Raymond Richard Neutra, γιος του σπουδαίου αρχιτέκτονα του μοντερνισμού Richard Neutra. Αυτή η διάλεξη ήταν διαφορετική από μια τυπική παρουσίαση των έργων του, γιατί πέρα από αυτό, οι ακροατές πήραν και μια βαθύτερη ιδέα από το τι ήταν ο Richard Neutra σαν πατέρας και σαν άνθρωπος.

Ο Richard Neutra έφυγε από την Βιέννη όπου είχε μεγαλώσει και πήγε να ζήσει στην Αμερική με την γυναίκα του Dione (η οποία τον βοήθησε πάρα πολύ στην καριέρα του), όχι για οικονομικούς λόγους όπως οι περισσότεροι μετανάστες αλλά γιατί όπως μας είπε ο γιος του: «επειδή ήταν ήδη Αμερικάνοι με τον τρόπο σκέψης τους». Το πνεύμα του Neutra ταίριαζε πολύ περισσότερο με το αμερικάνικο γιατί οι συνάδελφοι του στην Ευρώπη εκείνη την εποχή ήταν συντηρητικοί. Αυτός αντιδρούσε στην ιδέα που είχαν ότι το σπίτι είναι ένα κουτί απομονωμένο από την φύση. Αντιθέτως, πηγή έμπνευσης για αυτόν ήταν η γιαπωνέζικη παραδοσιακή αρχιτεκτονική όπου η σχέση του εξωτερικού και εσωτερικού χώρου αναμιγνύεται. Με αυτό τον τρόπο σχεδίαζε και ο Frank Lloyd Wright (ο οποίος είχε μεγάλη επιρροή στο έργο του Neutra), αφήνοντας τα στοιχεία της φύσης να εισχωρούν μέσα στο κτίριο και να διαμορφώνουν αναπόσπαστα κομμάτια του.

Το VDL house

Αυτό που απασχολούσε τον Richard Neutra ήταν το ηθικό στοιχείο του design και στην Αμερική μπορούσε να βάλει σε πράξη τις ιδέες του. Οι πελάτες του ήταν τυπικοί Αμερικανοί της Δυτικής Ακτής, δηλαδή πιο φιλελεύθεροι και από αυτούς της Ανατολικής Ακτής οι οποίοι έστρεφαν το βλέμμα τους προς την Ευρώπη. Οι άνθρωποι της κινηματογραφικής βιομηχανίας (κυρίως όσοι εμπλεκόταν με το τεχνικό μέρος μιας ταινίας) είχαν ηθικές ανησυχίες και ήθελαν τα σπίτια τους να αντικατοπτρίζουν τα πιστεύω τους. Η Καλιφόρνια ήταν τότε ένας καινούργιος τόπος, χωρίς τους πιεστικούς κανόνες της Ευρώπης.

Ένας από τους θαυμαστές του Neutra ήταν ο Ολλανδός βιομήχανος Case H. Van der Leeuw, ο οποίος σε μια επίσκεψη του στην Αμερική, τον βοήθησε με ένα άτοκο δάνειο να εφαρμόσει τις ιδέες του για την αρχιτεκτονική στο ίδιο του σπίτι. ‘Έτσι, το VDL Research house όπως ονομάστηκε προς τιμή του ευεργέτη του, χτίστηκε το 1932 και στέγαζε τρεις οικογένειες καθώς και το γραφείο του αρχιτέκτονα σε ένα μικρό οικόπεδο διαστάσεων 18,00μ x 21,00μ. Εκεί ο Neutra μπόρεσε να αποδείξει ότι με τον φυσικό φωτισμό, με τζαμαρίες που άνοιγαν προς τον κήπο και με καθρέφτες που αντικατοπτρίζανε τον εξωτερικό χώρο, δεν χρειάζεται ο πελάτης να είναι πλούσιος για να απολαμβάνει ένα σπίτι που θα του δίνει χαρά και ελευθερία.

Ο Richard Neutra Με τον γιο του Raymond

(η εικόνα είναι από το κείμενο του Raymond Neutra "The loving Genesis of Charred Drawings")

Πρωτοπόρος της εποχής του, ο Richard Neutra νοιαζόταν και για τις οικολογικές συνέπειες των έργων του και χρησιμοποιούσε αειφόρα υλικά. Τον ενδιέφερε επίσης να δίνει έμφαση στους ήχους, στις μυρωδιές της φύσης, για αυτόν η αρχιτεκτονική έπρεπε να ερεθίζει όλες τις αισθήσεις. Εξερευνούσε την φυσιολογική επιρροή που είχε ένα κτίριο πάνω στο χρήστη. Πέρα από την λειτουργικότητα του, έψαχνε να δει τι μπορούσε να δώσει απόλαυση στους ανθρώπους που το ζούσαν. Κάλυπτε τις ανάγκες των πελατών του αλλά πάντα προσπαθούσε να τους ξαφνιάσει με το τρόπο με τον οποίο το έκανε.

Θέα από τον τελευταίο όροφο του VDL house

Ο Neutra σχεδίαζε με την λογική του βιομηχανικού σχεδιαστή. Το κτίριο είναι ένα προϊόν και μεριμνούσε για την επιρροή που αυτό είχε πάνω στον χρήστη του, δηλαδή πόσο ευχαρίστηση του έδινε. Ήθελε όμως και να διαφωτίζει και τους πελάτες του. Προσπαθούσε να τους περάσει το μήνυμα ότι το σπίτι που χτίζουν δεν είναι το παλάτι τους και αυτοί δεν είναι βασιλιάδες. Τον ένοιαζε να χρησιμοποιούνε απλά υλικά και οικολογικά μέσα.

Ο Richard Neutra ήθελε να κάνει για την αρχιτεκτονική ότι ο Henry Ford έκανε για το αυτοκίνητο, δηλαδή να μην είναι ένα είδος πολυτελείας. Κάποτε είχε κάνει ένα τεστ προσωπικότητας και όταν βγήκε το αποτέλεσμα, έλεγε ότι το επάγγελμα που θα του ταίριαζε περισσότερα θα ήταν αυτό του ιεραπόστολου, γεγονός που κατά-ευχαρίστησε τον αρχιτέκτονα! Ο Raymond μας είπε ότι θα ήταν ωραίο αν ο πατέρας του είχε σχεδιάσει τροχόσπιτα, εκεί θα μπορούσε να έβαζε σε πράξη όλα τα πιστεύω του.

Μέσα σε όλες αυτές τις ενδιαφέρουσες πληροφορίες για έναν ανθρωπιστή αρχιτέκτονα, μάθαμε επίσης χάρη στον Raymond για την δικιά του εμπειρία μεγαλώνοντας σε ένα σπίτι όπου μπαίνω-έβγαιναν τόσα διαφορετικά άτομα και για το πως ήτανε σαν πατέρας ο Richard Neutra. Για παράδειγμα, μας είπε ότι δεν έπαιξε ποτέ μπάλα μαζί του. Όμως για να τον επιβραβεύσουνε όταν έδειχνε καλή συμπεριφορά, ο πατέρας του έκανε ζωγραφιές κατά παραγγελία!

Ο Raymond ποτέ δεν δέχτηκε πίεση από τους γονείς του να ακολουθήσει το επάγγελμα του αρχιτέκτονα (όπως έκανε ο αδελφός του) αλλά έγινε γιατρός επιδημιολόγος. Μέσα στα πλαίσια του ταξιδιού του στην Ελλάδα με την γυναίκα του ήρθε μας να μιλήσει για το έργο του πατέρα του. Με αυτό το τρόπο μας θύμισε τον ιερό σκοπό της αρχιτεκτονικής, δηλαδή το να δημιουργούμε κτίρια που μας αγγίζουν και μας θυμίζουμε ότι είμαστε αλληλένδετα στοιχεία της φύσης.

Ο Raymond Neutra με την σύζυγο του Peggy Bauhaus

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον κ. Neutra και την σύζυγο του για την ευγενική παραχώρηση των φωτογραφιών.

Αν θέλετε περισσότερες πληροφορίες για το VDL house, επισκεφτείτε το site http://www.neutra-vdl.org/site/default.asp