Στις ατμόσφαιρες του Zumthor

   Μιας και η Ελένη άνοιξε την κατηγορία βιβλία, θα συνεχίσω και εγώ με άλλο ένα. Ο λόγος για το βιβλίο Atmospheres, που περιέχει την ομιλία του Ελβετού αρχιτέκτονα Peter Zumthor, στα πλαίσια του γερμανικού φεστιβάλ μουσικής και λογοτεχνίας “Wege durch das Land” (διαδρομές μέσω της υπαίθρου).

   Πρόκειται για ένα καλλιτεχνικό γεγονός που λαμβάνει χώρα κάθε καλοκαίρι, σε υπέροχες τοποθεσίες της βόρειας Γερμανίας, πχ  παλιά κάστρα και εκκλησίες, και περιλαμβάνει κονσέρτα, θεατρικά και χορευτικά δρώμενα, ομιλίες, λογοτεχνικές αναγνώσεις κτλ. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια ο Peter Zumthor δίνει τον Ιούνιο του 2003 τη διάλεξη με τίτλο: “Atmospheres. Architectural environments.  Surrounding Objects.”  με την οποία προσπαθεί να εξηγήσει στο μη ειδικό κοινό του τι σημαίνει γι' αυτόν η έννοια της αρχιτεκτονικής ποιότητας.
   Η λέξη ατμόσφαιρα τον βοηθάει να εξηγήσει την ποιότητα εκείνη, που έχει να κάνει με την αντιληπτική ικανότητα των αισθήσεων και όχι της λογικής. Την πρώτη εντύπωση δηλαδή που αποκομίζει κανείς από ένα αρχιτεκτονικό έργο μέσα στα πρώτα δευτερόλεπτα που θα βιώσει το χώρο.
   Λόγω του κοινού και της διοργάνωσης, η ομιλία του Zumthor βρίθει αναφορών σε άλλα είδη τέχνης, όπως μουσική (που τη θεωρεί κορωνίδα των τεχνών), φιλοσοφία, φωτογραφία και κινηματογράφος, περιγράφοντας τι είναι αυτό που τον συγκινεί στην κάθε περίπτωση.
   Μέσα από μικρά κεφάλαια, που έχουν να κάνουν με απαντήσεις σε προσωπικά του ερωτήματα, σχετικά με το πώς προσεγγίζει κανείς το σώμα του κτιρίου, την αλληλοεπίδραση των υλικών, τους ήχους, το φως, την ιδιοσυγκρασία και τις αναλογίες του χώρου, τις κινήσεις και τη σχέση εσωτερικού-εξωτερικού, εξηγεί τα εργαλεία που έχει ως αρχιτέκτονας για να συγκινήσει και να αποπλανήσει με τη σειρά του τον δέκτη του δικού του έργου.
   Στους  πιο προσωπικούς τρόπους προσέγγισης του έργου του, κατατάσσει ποιότητες, όπως το συναισθηματικό δέσιμο των ανθρώπων με τα έργα του και τη θέση των κτιρίων του στο περιβάλλον τους με το πέρασμα του χρόνου, για να καταλήξει στο σημαντικότερο γι’ αυτόν ζήτημα, τη Μορφή,  «την υπέροχη φόρμα». Λέει χαρακτηριστικά: «Συνήθως φτιάχνουμε ( στο γραφείο) μια μακέτα ή ένα σχέδιο.(…)Και τότε μπορεί να το κοιτάξω και να πω: εντάξει νοηματικά είναι σωστό, μόνο που δεν είναι όμορφο. (…) εάν η μορφή δε με συγκινεί, τότε γυρίζω πίσω στην αρχή και ξεκινώ πάλι».
   Το βιβλίο αυτό δεν έχει καθόλου διδακτικό χαρακτήρα, αλλά αφορά μια ταξινόμηση των σκέψεων του αρχιτέκτονα, λιτή, συγκροτημένη και ειλικρινή. Είναι μια διάλεξη που κάνει επίκληση στη συναισθηματική μας νοημοσύνη και αποτελεί ένα παράθυρο για να μπούμε στο μυαλό του αρχιτέκτονα. Αν μη τι άλλο έχει πάρει και ένα βραβείο Pritzker!

Το βιβλίο κυκλοφορεί στα αγγλικά από τις εκδόσεις Birkhäuser με τον τίτλο Atmospheres.