Architects' concerns: Συνθέτοντας σε ένα μονοπάτι

Αυτό το καλοκαίρι αποφάσισα να συμμετάσχω σε ένα πρόγραμμα εθελοντικής εργασίας στο οποίο έπρεπε να καθαρίσουμε ένα μονοπάτι στην Τήνο. Το πρόγραμμα οργανώνεται από την Έλιξ και μία αρχιτεκτόνισσα του νησιού, που θέλει να προωθήσει την ανάδειξη των παλιών μονοπατιών και παράλληλα αυτό το είδος εναλλακτικού τουρισμού που υπήρχε παλιότερα σε μεγαλύτερο βαθμό στο νησί.
Σαν αντικείμενο μπορεί να φαίνεται απλό και ίσως και βαρετό, να που όμως αποδείχθηκε ότι ακόμα και στην ανάδειξη ενός μονοπατιού μπορεί να υπάρξει συνθετική και δημιουργική διαδικασία.

Κατ' αρχήν η Τήνος είναι παντού διαμορφωμένη με πέτρινες πεζούλες, για την καλλιέργεια του έντονου αναγλύφου της. Ανάμεσα στις ξερολιθιές των χωραφιών αναπτύσσεται ένα μεγάλο δίκτυο μονοπατιών για να εξυπηρετήσει κάθε άκρη του νησιού. Τα περισσότερα χωράφια είναι σε εγκατάλειψη, από το '60 και μετά, όπου οι Τήνιοι αναζήτησαν καλύτερη τύχη στην αναπτυσσόμενη Αθήνα. Παρόλ' αυτά το τοπίο είναι ακόμα αξιοθαύμαστο, και καταγράφει τον κόπο τόσων ανθρώπων που το έπλασαν για να μπορέσουν να το καλλιεργήσουν.

Η βασική δουλειά της ομάδας μας ήταν να καθαρίζουμε το μονοπάτι από τα αγριόχορτα και τις πέτρες που υπήρχαν στη μέση να τις βάζουμε πίσω στις ξερολιθιές που ήταν πάντα δεξιά κι αριστερά του. Ήδη το πλέξιμο της ξερολιθιάς είναι από μόνο του ένα μάθημα: οι μπατικές πέτρες είναι αυτές που κρατάνε την ξερολιθιά, δηλαδή μπαίνουν με τη μεγάλη διάσταση κάθετα, για να πιάνουν σαν δόντι στο παραπάνω πεζούλι. Αυτό γίνεται κυρίως στα θεμέλια της ξερολιθιάς αλλά και ανά διαστήματα και στο υπόλοιπο σώμα της. Και αν πράγματι καθίσεις και πλέξεις προσεκτικά τις πέτρες, το αποτέλεσμα είναι αρμονικό στο μάτι, και σίγουρα ταιριαστό στις παλιές ξερολιθιές.

Σε ένα σημείο του μονοπατιού αντιμετωπίσαμε το εξής δίλημμα που τελικά επιλύσαμε συνθετικά: καθώς είχαμε καθαρίσει αρκετά το μονοπάτι, υπήρχε μία ζώνη στο πλάι του με φυτά που δεν ενοχλούσαν τον περιπατητή. Όμως αποφασίσαμε να τα βγάλουμε για έναν πολύ απλό λόγο: από μακριά το μονοπάτι δεν ήταν καθαρό, και αυτή η βλάστηση έκρυβε την αριστερή ξερολιθιά δηλαδή αυτή που το οριοθετούσε. Μόλις καθαρίσαμε τη περιοχή αυτή από τα ψηλά χόρτα, είχαμε καθαρά στη μέση τη ζώνη του μονοπατιού, και δεξιά κι αριστερά από τις εμφανείς ξερολιθιές πλέον την άγρια βλάστηση (βλ. φώτο). Τέτοια μικροζητήματα αντιμετωπίζαμε καθημερινά, και σε συνδυασμό με την χειρωνακτική ενασχόληση, έκαναν την διαδικασία πραγματικά ενδιαφέρουσα.

Στο τέρμα του μονοπατιού υπήρχε ένα μικρό ξωκλήσι, από τα εκατοντάδες που βρίσκονται στην ύπαιθρο του νησιού. Αυτό αφού είχαμε τον χρόνο αποφασίσαμε να του κάνουμε μία μικρή αποκατάσταση. Αυτό σήμαινε: καθαρισμός και ξύσιμο, σοβάτισμα, βάψιμο και αντίστοιχη δουλειά στα κουφώματα.
Θέματα που προκύπτουν στην διαδικασία αυτή έχουν να κάνουν από τα συνθετικά υλικά του κονιάματος, έτσι ώστε να δέσει με το παλιό (υδραυλική άσβεστος και ποταμίσια άμμος) μέχρι την ανάδειξη των αρχιτεκτονικών στοιχείων της εκκλησίας (υπέρθυρο, βάσεις από πέτρα στο καμπαναριό) και την κατάλληλη επιλογή χρωμάτων.
Το αποτέλεσμα είχαν τη χαρά να θαυμάσουν και οι κάτοικοι του χωριού από το οποίο ξεκινούσε το μονοπάτι, την τελευταία μέρα που οργανώθηκε λειτουργία στην ανακαινισμένη εκκλησία. Έμειναν απολύτως ικανοποιημένοι, ενώ μας είπαν ότι η εκκλησία φαίνεται πλέον και από τον κεντρικό δρόμο σαν άλλη μία λευκή πινελιά στο τοπίο.
Να λοιπόν που ακόμα και μία απλή εργασία όπως ο καθαρισμός του μονοπατιού, μπορεί να κρύβει μικρές συνθετικές και κατασκευαστικές προκλήσεις!